Carla Scholten
Senior Coach
Persoonlijkheidsvragenlijst: zin of onzin?
Persoonlijkheidsvragenlijsten worden regelmatig ingezet in organisaties voor persoonlijke-, team- en organisatieontwikkeling. Een werkgever die jou een assessment laat ondergaan, wil meestal niet alleen weten of je de juiste ervaring hebt, maar ook hoe je als persoon bent en of je in het team past. Om daarachter te komen, krijg je daarom bij een assessment vaak ook een persoonlijkheidstest. Ook (loopbaan)coaches werken veel met dergelijke testen als start van een begeleidingstraject.
De meeste mensen hebben wel eens een dergelijke test gedaan die aangeeft met een kleur of een lettercode wat voor type je bent. Ik heb zelf ook diverse persoonlijkheidsvragenlijsten uitgeprobeerd en ik vond het zeker fijn om aan het begin van mijn loopbaan als coach mensen meer inzicht te geven. Maar ik raakte wel in verwarring: de MBTI wist me de ene keer te vertellen dat ik de Consul was en de andere keer de Ondernemer. De hoedentest van Bono gaf me een gele kleur maar de DISC gaf me weer een rode kleur. Dit wekt verwarring op want ‘rood’ in het ene model is niet hetzelfde ‘rood of ‘geel’ in het andere model. Sommige testuitslagen zijn normatief opgeschreven waardoor je binnen de organisatie al snel een taal krijgt waarin iemand ‘rood’ of ‘blauw’ is. Bovendien ligt hier het gevaar van ‘hokjes denken’ op de loer. Het multidimensionale van een persoonlijkheid is gewoonweg niet te vatten in een test.
Hoe komt het dan toch dat veel mensen hier relatief veel waarde aan hechten omdat ze zich hierin herkennen?
Dat wordt wel het Barnum- of Forer-effect genoemd: mensen hebben de neiging om vage en algemeen geldende uitspraken over hun eigen persoonlijkheid te accepteren als een rake typerende omschrijving, zonder zich te realiseren dat diezelfde typering voor bijna iedereen opgaat. In algemene uitspraken vindt iedereen namelijk altijd wel een element dat past. En denk hierbij ook aan mensen die de uitslag van de test gaan geloven met alle gevolgen van dien.
Geen persoonlijkheidsvragenlijst meer inzetten?
Persoonlijkheidsvragenlijsten kunnen wel degelijk ingezet worden als ‘praatstuk’ als iemand bijvoorbeeld weinig inzicht heeft in zichzelf of bij teams om in kaart te brengen waar er eventuele communicatieproblemen zijn of hoe aanvullend de talenten van een team kunnen zijn. Ik ga zelf liever de innerlijke dialoog aan en hoor graag van de ander zelf hoe hij/zij in elkaar zit. Dus wees alert op coaches die veel testgebruik inzetten.
Als je twijfelt over een test raadpleeg dan de COTAN (Commissie Testaangelegenheden Nederland). Deze Comissie toetst testen op betrouwbaarheid, wetenschappelijk onderbouwing en validiteit.